Iets leren tegen de verwachting in

Tijdens een training van Raad op Maat “coachend werken in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking” deden we de oefening:

‘Denk eens aan iemand die je iets hebt zien doen of zien leren waarvan diegene zelf, jij of anderen van tevoren dachten dat dat eigenlijk onmogelijk zou zijn. Zo van “Dat krijgt diegene nooit voor elkaar.”

Er kwam een mooi voorbeeld naar voren:

Een jonge vrouw met een verstandelijke beperking maakt gebruik van de dagbesteding in de stad. Wordt daarvoor al jaren met het busje gehaald en gebracht. Door veranderingen in de zorg is het vervoer niet meer mogelijk. Vreselijk voor de vrouw, ze zal niet meer naar de dagbesteding kunnen of ze moet zelf met het OV. Maar dat gaat niet, dat kan ze niet.

De vrouw zelf, de woonbegeleiding van de vrouw, de begeleiding op het dagcentrum en de familie zijn ervan overtuigd dat zelfstandig reizen eigenlijk onhaalbaar voor haar zal zijn. Zelf ziet ze er erg tegen op. Maar omdat het belang heel groot is om toch naar dagbesteding te kunnen, gaan ze het proberen om het te leren.

Van niet naar nog niet

Iedereen moet als het ware de knop omzetten. “Dit kan ik niet” wordt “dit kan ik nog niet”. “Dat kan ze niet” wordt “Dat kan ze nog niet”. “Dat kan ze nooit” wordt “Dat kan ze tot nog toe niet”

De vrouw, familie en begeleiders maken de omslag van “Niet” naar “Nog niet”. Van statisch denken naar groei denken. Van de fixed mind-set naar de groei mind-set.  Ze gaan het proberen, oefenen, stap voor stap. Met geweldig resultaat!

Na lange tijd kan de vrouw zelfstandig met de tram door de stad naar het dagcentrum reizen.  Wie had dat nou verwacht? Ze heeft het geleerd en kan nu zelf met het OV naar haar werk. Tegen de verwachting in.  Als het nu maar goed blijft gaan, wat als het een keer mis gaat? En het gaat een keer mis. Op een gegeven keer stapt ze een halte te laat uit. Personeel was er erg bevreesd voor dat er dan paniek zou uitbreken wat grote gevolgen zou hebben. Zou ze gaan dwalen, ongelukken maken in het verkeer etc. ?

Wat bleek, de vrouw kwam erachter dat ze te ver was gereisd, stapte uit, stak de weg over en wachtte aan de overkant op de eerstvolgende tram waarmee ze één halte terugreed. Er brak geen paniek uit, ze was wel iets later op de activiteitenplek, dat was al. Dit had niemand verwacht. Het zelf reizen was goed gelukt.

Een paar vragen aan de begeleidster:

Hoe lukte het de knop om te zetten van fixed naar groei?

“Het belangrijkste was dat iedereen ervan doordrongen was dat het zo belangrijk voor haar was. Het centrum vervulde een heel belangrijke rol in haar leven. De vrouw zelf vond het erg leuk om daar te zijn, maar ook de familie en begeleiding waren ervan overtuigd dat dat niet verloren mocht raken. Iedereen was dus erg gemotiveerd, het was belangrijk, ze wilden het echt.”

“Wat ook hielp was dat de vrouw, familie en begeleiders elkaar hielpen om de knop om te zetten. “Stel dat het lukt, dat zou toch fantastisch zijn” Een positieve verwachting scheppen.”

Hoe gingen jullie dit aanpakken?

• Heel veel oefenen in de praktijk. Samen naar de tramhalte lopen, samen met de tram reizen. Keer op keer. Vaak herhalen.
• Het was belangrijk om telkens een klein doel te hebben. Bv zonder hulp de tramhalte vinden.
• In kleine stapjes op delen.
• Vooral niet opgeven, als het een keer minder goed ging toch door gaan. Over de tegenslag heen stappen.
• Succesjes vieren, daar een feestje van maken.
• Slim oefenen, juist dat oefenen wat nog moeilijk is maar al bijna gaat.

Hoe heeft ze het volgehouden en hoe hebben jullie het als helpers volgehouden?

“Eigenlijk samen, vooral ook de vader van de vrouw heeft heel veel tijd erin gestopt. Anders was het nooit gelukt. Maar omdat ze vorderingen maakte kreeg ze er ook plezier in. Op een gegeven moment hadden we het gevoel dat het sowieso geslaagd zou zijn ook al zou ze het einddoel niet halen. Ze kreeg er plezier in. Maar ze haalde het einddoel wel!”

Wat hebben jullie als helpers hiervan geleerd?

-          Heel veel, vooral dat je nooit van tevoren kunt zeggen of iemand iets kan leren of niet. Als je denkt dat het niet lukt wil dat niet zeggen dat het toch niet zou kunnen.

-          Dat ik dus heel voorzichtig moet zijn om te denken dat iets niet kan, er kan echt veel meer, ik heb het gezien.

-          Dat je er echt veel tijd in moet stoppen en dat kun je niet alleen. Je hebt meerdere helpers nodig.

-          Als iemand iets echt belangrijk vindt, dan kan er meer dan je denkt.

-          Ook dat je een doel moet hebben om eraan te beginnen. Maar als je het doel misschien niet helemaal bereikt kan het toch wel de moeite waard zijn

Wat kunnen we hieruit opmaken 

• Mensen kunnen altijd vooruitgang boeken, ook al hebben ze een ernstige beperking.
• Met een goede aanpak kom je verder dan je dacht. Hoe ver dat weet je van tevoren niet
• Met de juiste steun kan er meer dan je denkt
• Dit verhaal is voor mij mijn leven lang een geheugensteuntje nooit op te geven

Tips Voor gemeenten en aanbieders:

-          Het loont vaak meer om mensen te helpen nieuwe dingen te leren

-          Je weet niet precies hoever iemand komt, maar iemand komt altijd verder dan hij nu is.

-          Je kunt het best in leerdoelen denken in plaats van in prestatie doelen.

-          Bij een leerdoel kijk je eerst naar iemand gaat leren, dat is altijd in beweging, dat staat niet vast.

-          Bij prestatiedoelen kijk je eerst naar wat iemand kan, niet kan of welke voorziening nodig is.