Ervaringsdeskundigheid, participatie en belangenbehartiging.

Binnn GGz, verslavingszorg, maatschappelijke opvang, maar ook gemeenten en welzijnsorganisaties hebben het begrip ervaringsdeskundigheid ontdekt. Het past waarschijnlijk goed in het huidige beeld van eigen verantwoordelijkheid en eigen kracht van de zorgvragende burger. Ervaringsdeskundigheid, het is een soort  “toverwoord” geworden. Zoals het met toverwoorden gaat, veroorzaakt het snel onbestemde verwachtingen en spraakverwarring.  Een poging tot ordening.

Wat zegt wikipedia over ervaringsdeskundigheid:

“Een Ervaringsdeskundige is een persoon die door gerijpte en doorleefde ervaring van tegenslag, ziekte, beperking, lotgeval of levensomstandigheid in staat is om de kennis die niet door studie of onderwijs maar door deze ervaring is opgedaan - de zogeheten ervaringsdeskundigheid - te benutten..”

Centraal staat de kennis opgedaan door ervaringen ipv studie.

Kenmerken van deze kennis is:

• Praktisch                   ipv theoretisch                     

“ik ben er achter gekomen dat ´s middags een uurtje rusten beter werkt dan medicijnen”

• Persoonlijk               ipv algemeen geldend

“Klinkt vreemd, maar in mijn situatie slaap ik beter als ik niet te vroeg naar bed ga”

• Integraal                    ipv specialistisch

“Om halve dagen te kunnen werken, heb ik huishoudelijke hulp nodig en af en toe een gesprek met mijn begeleider ”

Gebruik van ervaringsdeskundigheid geeft op drie lagen een extra dimensie aan kennis. Ervaringskennis kan heel bruikbaar zijn op een aantal terreinen van zorg, welzijn en arbeid. Ervaringskennis vult de meer theoretische kennis van de professional waarvol aan.
 

Mogelijke inzet  van ervaringskennis  op terreinen:

1         Coping strategieën :bijzondere manieren om met beperkingen/situaties om te gaan

2         Onderling steun te verlenen

3         Toegankelijkheid en kwaliteit van de zorg en de bejegening door zorgverleners

4         Participatie: plaats verwerven in de samenleving

1. Coping strategieën: Mensen worden soms heel vindingrijk om zich te kunnen redden en ontwikkelen eigen manieren om met beperkingen om te gaan. Dit is een deskundigheid door ervaring geleerd. Passende eigen oplossingen waar hulpverleners niet snel aan denken. Coping bij uitstek. Deze uiting van ervaringsdeskundigheid laat eigen veerkracht zien. De moeite waard om uit te wisselen voor mensen in vergelijkbare situaties.

Functie van cliëntenorganisaties:   uitwisseling van ideeën bevorderen en mensen met elkaar in contact te brengen.

Rol van zorgaanbieders: nieuwsgierige houding ontwikkelen van personeel, belangstellend zijn.
Specifieke scholing of training is niet zo nodig mensen leren van elkaar.

Stimulerend: Een klimaat van optimisme, vindingrijkheid en mogelijke verbetering zichtbaar maken.

Nut: Vooral voor de cliënten zelf versterkend.

2. Onderlinge steun: Mensen met dezelfde of vergelijkbare situaties kunnen veel steun ervaren door te merken dat je niet de enige bent. Begrip en erkenning van lotgenoten werkt vaak verbindend. Bij aandoeningen waar door anderen met uitsluiting (stigmatisering) wordt gereageerd is onderlinge steun belangrijk: GGZ, verslaving, hun familie, armoede.

Functie van cliëntenorganisaties:  Organiseren van ontmoetingen, praatgroepen, steunen van netwerken, begeleiden van groepen.

Rol van zorgaanbieders: faciliteren van ontmoetingen, professionals wat op de achtergrond houden.
Specifieke scholing of training:  Geen specifieke vaardigheden nodig. Mogelijke trainingen  “hoe vertel ik mijn persoonlijk verhaal”. “Hoe overwin ik stigmatisering?”

Stimulerend: Uitwisselen van positieve ervaringen, ontwikkelen van een groei mind-set.

Nut: Versterkend voor cliënten in relatie tot anderen. Netwerk ontwikkelen.

3. Toegankelijkheid en kwaliteit van de zorg: Cliënten voelen de kwaliteit van de zorg, toegang tot de zorg en de bejegening aan den lijven. Hierdoor  zijn cliënten de beste graadmeters op deze terreinen. Cliënten kunnen zich toeleggen om hier aandacht voor te vragen en de zorg helpen verbeteren. Hier spreken we van ervaringsdeskundigen. Persoonlijke ervaring gebruiken voor een algemener doel.

Functie van cliëntenorganisaties: Cliëntenorganisaties kunnen cliënten faciliteren en ondersteunen hun rol als ervaringsdeskundige te ontwikkelen en doelgericht in te zetten. De kracht van de ervaringsdeskundige is de kennis door  persoonlijke beleving te gebruiken met het doel de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg en welzijn te verbeteren.  Cliëntenorganisaties hebben contacten met zorgverzekeraars, overheden en zorgaanbieders. De cliëntenorganisatie zet de beschikbare ervaringsdeskundigheid in op terreinen:

-          beleidsbeïnvloeding

-          medezeggenschap

-          kwaliteitsmetingen

-          zorg  verbetering

-          beeldvorming

-          voorlichting

-          gastlessen onderwijs
           Rol van zorgaanbieders: Waarnemingen van ervaringsdeskundigen terharte nemen.  

Specifieke scholing of training:  Afhankelijk van het doel wat de ervaringsdeskundige wil bereiken is scholing vaak gewenst. De erv.desk. gaat zich manifesteren op terrein wat misschien niet zijn vak is. Denk aan: gespreksvoering, presentatie voor groepen.  Standaard trainingen zijn niet gewenst. Coachende  ondersteuning voorziet vaak in behoefte. Begeleide intervisie werkt vaak erg goed.

Stimulerend: Uitwisselen van successen en  nieuwe aanpakken. Denk aan  “nazorg projecten GGZ”.

Nut:  Ervaringsdeskundigen ervaren resultaat en leveren  concreet een bijdrage. Dubbel effect: kwaliteit zorg verbetert en erv. desk. ontwikkelen zich. 

4. Participatie:Ervaringsdeskundigen kunnen een belangrijke rol spelen bij het vinden en hervinden van maatschappelijke rollen na uitval. Het doormaken van een crisis/ziekte of aandoening gaat vaak gepaard met verlies van diverse rollen. Denk aan werk, maatschappelijke positie, financiën, sociale contacten  etc. Erv. desk. die een (gedeeltelijk)  herstel proces hebben doorgemaakt zijn erg motiverend en hoopgevend voor anderen. Herstelgroepen, steungroepen, maatjesprojecten, activeringsprojecten door erv desk.

Functie van cliëntenorganisaties:  Opzetten van een netwerk met als doel participatie van erv desk. Ondersteunen van en aandachtvragen voor  erv. desk. projecten.

Rol van zorgaanbieders: faciliteren
Specifieke scholing of training:  Cliëntenorganisaties kunnen erv. desk. coachen opleiden die een netwerk kunnen ondersteunen  met het doel participatie te bevorderen.

Stimulerend: 

Nut: Maatschappelijk nut is groot mensen uit kwetsbare deel te laten nemen aan de samenleving. Persoonlijk nut is groot voor de erv. desk.

Samenvattend:

• Ervaringsdeskundigheid levert ervaringkennis. Typerend voor ervaingskennis is: praktisch, persoonlijk en integraal. Deze kennis vult de theoretische of academische kennis aan.
• Inzetten van ervaringskennis op 4 terreinen: Coping, Onderlinge steun, toegankelijkheid en kwaliteit zorg, participatie.
• Scholing aan ervaringsdeskundigen is geen standaard aanbod, maar maatwerk afhankelijk van het doel wat na gestreefd wordt en leerwens van de persoon in kwestie.
• De rol voor zorgaanbierders op het terrein van ervaringskennis: in eerste instantie een houding van oprechte interesse, nieuwsgierigheid en faciliterend. De ervaringskennis niet meteen opslokken.
• Gebruik van ervaringskennis is een prima kans tot activering, emancipatie, deelname.